دریاچه ارومیه بزرگ‌ترین دریاچه داخلی ایران و دومین دریاچه آب‌شور دنیا است، آب دریاچه ارومیه بسیار شور بوده و عمدتاً از رودخانه‌های زرینه‌رود، سیمینه‌رود، گادر، باراندوز، شهرچای، نازلو و زولا تغذیه می‌شود.

دریاچه ارومیه یکی از مهم‌ترین و باارزش‌ترین اکوسیستم‌های آبی ایران است و جزو تالاب‌های بااهمیت بین‌المللی محسوب می‌شود؛ مهم‌ترین پدیده طبیعی، اقتصادی و گردشگری به شمار می‌آید.

دریاچه ارومیه با سواحل زیبا، آب شور و شفابخش خود گردشگران بسیاری را در فصول مختلف به خصوص در تابستان به سوی خود جلب می‌کرد و یکی از کمیاب‌ترین منابع طبیعی بوده که با تهدید بسیار جدی خشکسالی رو‌به‌رو است.

مساجد زیادی نیز در ارومیه وجود دارند که برخی از آن‌ها مانند مسجد سردار ارومیه از جمله آثار دیدنی این شهرستان به حساب می‌آیند.

این مسجد از دو قسمت مجزا تشکیل شده است، قسمت اصلی و مهم مسجد را شبستان بزرگ آن تشکیل می‌دهد؛ شبستان دارای طرحی مستطیل شکل به طول 12 و به عرض 18 متر است، گنبد این شبستان بر روی 12 ستون سنگی هشت ضلعی قرار دارد که سرستون‌های آن به شیوه مقرنس تراش داده شده و زیبایی خاصی به این مسجد بخشیده است.

انتهای شبستان بزرگ شبستان کوچک قرار دارد که با یک ورودی به داخل شبستان اصلی راه دارد، از دیگر تزئینات مسجد می‌توان به کاشی‌های هفت رنگ با نقوش گل و بته به رنگ‌های زرد، صورتی، آبی، سبز و سفید اشاره کرد؛ محراب زیبای مسجد در داخل یکی از طاق نماهای ضلع جنوب شبستان قرار دارد.

مسجد جامع ارومیه از بناهای نیمه دوم سده هفتم هجری قمری است، این مسجد در وسط بازار قرار دارد و دارای صحن بزرگ و شبستان آجری وسیع بوده که قسمت اصلی وسطی آن با گنبدی بلند پوشیده شده است.

محراب مسجد جامع ارومیه از نظر گچبری و خطوط از زیباترین آثار هنری مغول بوده و ارتفاع آن 82/7 متر و عرض آن 5/48 متر است، البته محراب در سال 676 هجری قمری به دست استاد عبدالمؤمن تبریزی گچبری شده و شاید خود مسجد از این تاریخ قدیمی‌تر باشد.

روستای بند و تفرجگاه بند ارومیه از توابع بخش مرکزی ارومیه در سه کیلومتری جنوب غربی ارومیه واقع شده، ارتفاع این روستا از سطح دریا یک‌هزار و 400 متر بوده و آب و هوای این روستا در فصول بهار و تابستان معتدل و در پاییز و زمستان سرد است.

این روستا در کنار بستر رودخانه‌ شهرچای به صورت خطی استقرار و امتداد یافته و از شمال به روستای میرآباد، از غرب به روستاهای نوشان علیا و سفلی، از طرف شرق به کلیسای سیر، جانوسلو و بزوه و از جنوب به روستای شملکان محدود شده است.

روستای بند یکی از تفرجگاه‌های اصلی مردم ارومیه بوده و مهم‌ترین جاذبه‌های طبیعی آن شامل چشم‌انداز کوهستان، تفرجگاه‌های حاشیه رودخانه شهرچای، دریاچه‌ پشت سد شهرچای با قابلیت‌های ورزش‌های آبی، پیست اسکی خوشاکو و باغات پیرامون روستا است.

پیست خوشاکو در 30 کیلومتری غرب ارومیه در منطقه‌ راژان قرار دارد، این منطقه به دلیل برخورداری از کوه‌‌هایی با شیب مناسب و تجهیزات مرتبط موقعیت ویژه‌ای برای فعالیت‌‌های ورزش اسکی دارد و یکی از کانون‌‌های مهم ورزش‌‌های زمستانی در شمال غرب کشور است.

کلیسای سیر ارومیه در پنج کیلومتری جنوب‌غربی شهر ارومیه نزدیک تفرجگاه بند قرار دارد؛ این کلیسا که زیارتگاه مسیحیان بوده با توجه به سبک معماری و مندرجات کتب مورخان آشوری‌ها بنایی مربوط به دوره‌ ساسانی است.

مجتمع ساحلی چی چست در فاصله 18 کیلومتری مسیر جاده ارومیه به طرف دریاچه ارومیه واقع شده و دارای همه امکانات رفاهی از قبیل هتل، ویلا، سوئیت، رستوران، قهوه‌خانه‌ سنتی، سکوهای اتراق و میادین ورزش خانوادگی است.

دره‌ قاسملو یکی از تفرجگاه‌های مهم شهرستان ارومیه محسوب می‌شود که در حدفاصل بین ارومیه و اشنویه قرار دارد و با وسعت زیاد و چشم‌اندازهای طبیعی خود و نیز چشمه‌‌هایی که در داخل باغ‌‌ها و دره‌‌ها هست زیبایی خاصی به این منطقه داده است و در روزهای تعطیل، فصل بهار و تابستان افراد زیادی برای گذراندن اوقات فراغت به این دره می‌آیند.

موزه‌ ارومیه در خیابان بهشتی ارومیه قرار دارد، این موزه در سال 1346 بنا شد و دارای یک تالار بزرگ مخصوص اشیای باستانی و تاریخی دوره‌‌های مختلف تاریخی و تالاری کوچک است که به موزه‌ مردم‌شناسی اختصاص دارد.

مجموعه‌ای از کتاب‌‌های نفیس خطی که اکثر آن‌‌ها قرآن مجید و کتب دینی و اسلامی بوده در موزه‌ ارومیه نگهداری می‌شود، اشیایی از دوره‌‌های مختلف تاریخی و اسلامی و نیز اشیایی مربوط به هنرهای ملی و تزئینی مردم‌شناسی، صنایع دستی و ... در این موزه به چشم می‌خورد.

موزه‌ ارومیه یکی از موزه‌‌های غنی کشور محسوب می‌شود و قدیمی‌ترین آثار آن متعلق به هزاره‌ هفتم ق.م است، در این موزه سه خط نوشته از هزاره اول قبل از میلاد نگهداری می‌شود که به خط میخی اورارتوبی بوده و جدیدترین آثار این موزه مربوط به دوره‌ قاجار است.

بازار ارومیه در گوشه‌ جنوب شرقی شهر ارومیه واقع شده؛ طول و عرض این بنا حدود 100 در 300 متر بوده و قدیمی‌ترین بخش‌های باقیمانده‌ محدوده‌ بازار از دوره‌ صفویه به بعد است.

از خصوصیات بارز این مجموعه سادگی معماری آن است؛ هر راسته و بخشی از این مجموعه دارای فرم و شکل‌بندی خاص خود بوده و وجود تیمچه‌‌ها، سه‌راه‌‌ها، مسجد و حمام‌ها حاکی از آبادانی و تحرک این بخش از شهر در زمانی نه چندان دور است.

دریاچه مارمیشلو در حدود 45 کیلومتری غرب شهر ارومیه و در میان کوستان‌های این شهرستان قرار دارد، این دریاچه‌ طبیعی و بسیار زیبا و دیدنی به وسعت تقریبی پنج هکتار محل زندگی انواع آبزیان از جمله ماهی قزل‌آلا و پرندگان مهاجر مختلف بوده که محل بسیار مناسبی برای گذراندن اوقات فراغت گردشگران و دوستداران طبیعت است.

بنای سه گنبد ارومیه مقبره‌ای به شکل برج است که در جنوب شرقی شهر ارومیه قرار گرفته و در سال 580 هجری قمری بنا شده است، این بنا در خیابان استاد برزگر ارومیه واقع شده و از آثار معماری دوره سلجوقی است.

این مقبره بنایی آجری متشکل از سردابه و اتاق اصلی که از خارج به صورت مدور و از داخل مربعی است با سقفی گنبدی که بر مقرنس‌هایی که در گذشته متحمل صدمات زیادی شده، نهاده شده است.

بنای سه گنبد ارومیه از بیرون به شکل استوانه‌ای و مدور و از داخل چهارگوش است، نمای بیرونی آن سنگ‌های تراش خورده و آجرهای چهار گوش است و نمای داخل از دو طبقه تشکیل شده که طبقه نخست آن سردآبه و طبقه دوم اتاق مقبره نامیده می‌شود.

در مدخل این بنا که رو به سمت شمال دارد سه کتیبه به خط کوفی وجود دارد که در آخر یکی از کتیبه‌ها تاریخ 580 هجری تاریخ بنای مقبره خوانده می‌شود، مصالح به کار رفته در بنا از سنگ و آجر بوده و تزئینات زیبای سردر ورودی با نقوش هندسی از مصالح سنگی و گچ شکل گرفته است.

خانه انصاری ارومیه در قسمت مرکزی شهر ارومیه و در امتداد خیابان مدنی 2 و میدان گل اوستی در کوچه بن بست انصاری قرار گرفته است، با توجه به فرم بنا و کتیبه‌های موجود در کاشی‌های تزئینی خانه بین سال‌های 1330 و 1334 احداث شده که قدمت آن مربوط به اواخر دوره قاجاریه می‌رسد.

کلیسای ننه مریم ارومیه در خیابان خیام جنوبی شهر ارومیه قرار دارد و یکی از آثار بی‌نظیر و تاریخی آشوری‌های ارومیه بوده است، نمای فعلی متعلق به دوره ساسانی بوده و دارای طاق‌های بسیار جالب و قرینه‌سازی زیبا است.

بخش قدیمی و اکثر ساختمان‌های کلیسا در ضلع شمالی صحن واقع شده‌اند، داخل کلیسا اصلاً به آنچه از کلیساهای دیگر در ذهن دارید شباهت ندارد دالان‌هایی تودرتو با سقفی کوتاه که با سنگ و ملات درست شده‌اند.

معاون گردشگری سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری آذربایجان غربی توسعه زیرساخت‌های گردشگری و راه‌های دسترسی را از عوامل موثر در جذب گردشگر عنوان کرد.

حسین امامی امروز در گفت‌و‌گو با خبرنگار فارس در ارومیه اظهار کرد: امسال تعداد گردشگران آذربایجان غربی ماورای سال‌های گذشته بوده و این موضوع نقطه قوت و امید برای استان است که سرمایه‌گذران را به سمت سرمایه‌گذاری در این بخش سوق می‌دهد.

وی یادآور شد: آذربایجان غربی از لحاظ جاذبه‌های گردشگری و امکانات توریستی و تفریحی جزو استان‌های مطرح بوده هر چند نیازمند یکسری سرمایه‌گذاری زیربنایی در زیرساخت‌های گردشگری و راه‌های دسترسی است.

معاون گردشگری سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری آذربایجان غربی افزود: با انجام اقدامات مورد نظر در زمینه زیرساخت‌های گردشگری و راه‌های دسترسی مسافران بیشتری به این استان سفر کرده و از جاذبه‌های گردشگری آن بیشتر بهره‌مند می‌شوند.

وی تصریح کرد: صنعت جهانگردی به عنوان بزرگ‌ترین و متنوع‌ترین صنعت در دنیا محسوب شده و به عنوان یک صنعت پویا منبع اصلی درآمد، اشتغال، رشد بخش خصوصی و توسعه ساختار زیربنایی است.

امامی در بخش دیگری از سخنان خود با بیان اینکه راهنمایان گردشگری نقش بسزایی در جذب گردشگران دارند، خاطرنشان کرد: برخورد مناسب و ارائه اطلاعت لازم موجب خواهد شد تا مسافران نوروزی با خاطره‌ای خوب از آذربایجان غربی به شهر و دیار خود باز گردند.

عوامل مختلفی در رشد و توسعه صنعت توریست در آذربایجان غربی موثر است که از جمله آنها می‌توان به فراهم آوردن زیرساخت‌ها گردشگری و راه‌های دسترسی، امکانات رفاهی برای گردشگران مانند هتل، رستوران، مراکز تفریحی و نمایشگاه، هماهنگی ادارات مرتبط به امور گردشگری، ایجاد امنیت برای گردشگران، گسترش حمل و نقل، اطلاع‌رسانی و تبلیغات گسترده و حفظ و توجه به جاذبه‌های تاریخی و فرهنگی و طبیعی اشاره کرد.